Waarom willekeurige prikkels niet werken: proprioceptie vraagt om maatwerk
In mijn vorige blog schreef ik over het vaak onbekende, maar o zo belangrijke zintuig: de proprioceptie. Ik liet zien hoe rustig en ritmisch bewegen kan helpen om een té hoge arousal weer naar een normaal niveau te brengen, waardoor concentreren, leren en contact maken weer mogelijk wordt. En hoe juist snel wisselende bewegingen een kind dat wat afwezig of sloom oogt, weer ‘wakker’ kan maken. Beweging als sleutel om het lijf te reguleren – omhoog of omlaag – afhankelijk van de behoefte.
Afgelopen week kwam dit thema opnieuw tot leven in een multidisciplinair overleg. Daar bespraken we K., een meisje van acht jaar met een ernstige verstandelijke beperking en autisme.
Eerste aanpak: proprioceptie inzetten
Vanuit haar gedrag – veel bewegen, niet stil kunnen zitten, snel wegzakken in haar eigen wereldje – stelden we de hypothese dat ze proprioceptief onderreactief was. Ze leek beweging nodig te hebben om haar lichaam beter te voelen en alert te blijven.
Daarom hadden we de volgende interventies ingezet:
- Een wiebelkussen tijdens zitten aan tafel
- Een verzwaringsknuffel tijdens kringmomenten.
- Meer beweegspel in de gymzaal, zoals overgooien met een zware bal en renspelletjes
- Afwisseling van actief inspannende en ontspannende activiteiten
Maar in de praktijk werkte dit averechts. De verzwaringsknuffel legde ze telkens weg en ging er mee spelen. Het wiebelkussen werd niet getolereerd. Het wiebelen met haar voeten werd alleen maar erger en zorgde voor onrust in de groep. Ook de beweegspellen vroegen meer energie dan ze opleverden. En het belangrijkste: ze moest voortdurend met haar aandacht erbij geroepen worden. Ze verdween steeds meer in haar eigen wereldje.
Doorvragen: wanneer is ze wél alert?
Dit zette ons aan het denken. Bij nader uitvragen bij de begeleiding bleek dat K. vooral opleefde bij:
- Tekenen en kleuren
- Puzzelen, liefst wat uitdagender (40stukjes)
- Werken met cijfers en letters
- Knutselen en sensopatisch materiaal, mits creatief aangeboden
- Muziek gecombineerd met dansjes – hier werd ze op en top levendig en alert van
Wat deze activiteiten gemeen hadden? Ze vroegen cognitieve uitdaging en sloten aan bij haar persoonlijke interesses. De intrinsieke motivatie werd optimaal aangesproken.
Nieuwe maatregelen: proprioceptie op maat
Op basis hiervan pasten we de aanpak aan. De volgende interventies werden toegevoegd of veranderd:
- Het Sarkow ballenkussentje werd op de stoel gelegd
- De puzzels bleven, maar werden uitdagender gemaakt en mochten voortaan staand bij de kast in de hoek van het lokaal worden gedaan.
- Muziek met beweging werd bewust ingebouwd: dansjes die haar alertheid én plezier vergroten.
- Kleien kwam terug, maar nu met meer uitdaging, zoals voorbeelden namaken of kleien met extra materialen (pers, schaartje).
- Kleuren met cijfervakjes werd vast onderdeel.
- Sensopatisch materiaal werd gecombineerd met cijfers en letters, zodat het meer betekenis kreeg en tegelijk cognitief prikkelend werd.
Conclusie
Deze evaluatie liet ons zien dat proprioceptieve input op zichzelf niet genoeg is. Het is niet voldoende om willekeurig zware materialen of beweging aan te bieden. De prikkels moeten betekenisvol zijn en aansluiten bij wat het kind leuk en interessant vindt.
Voor K. betekende dat: proprioceptieve prikkels geïntegreerd in cognitief uitdagende activiteiten waar zij plezier in heeft. Proprioceptie op maat.
👉 En dat is misschien wel de belangrijkste boodschap: proprioceptieve informatie werkt pas écht regulerend als het aansluit bij de persoonlijke interesse van het kind.
Hoe zorg jij dat de activiteiten die je aanbiedt niet alleen sensorisch passend, maar ook betekenisvol zijn voor het kind?
Meer lezen over proprioceptie?
Klik hier voor mijn blog over proprioceptie als de sleutel tot arousalregulatie.
Wat een mooie inzichten. Dit ga ik ook proberen in te zetten bij mijn dochtertje van 5 met ontwikkelingsachterstand en ass. Enorme waardevolle informatie.
Dank voor het delen!
Fijn dat ik je nieuwe inzichten heb gegeven. Ik hoop dat het je dochtertje gaat helpen. Succes!